Nhắc đến trà, hẳn ai cũng nghĩ ngay đến “trà đạo”, một nét đẹp tinh thần được con người Nhật Bản trân trọng và nâng niu. Tuy nhiên, trong cuộc sống thường ngày, trà lại là một thứ thức uống vô cùng thân thiết và gần gũi. Có không ít người Nhật bảo rằng, họ không thể sống thiếu cốc trà trong bữa ăn, hay cũng có người cho rằng, ngụm trà luôn là liệu pháp của họ những khi cần thư giãn.
Người Nhật xưa vẫn hay truyền rằng: “Uống trà buổi sáng, phúc sẽ bội tăng” và tin rằng việc uống trà vào mỗi sáng sẽ giúp con người tránh khỏi những điều không may mắn trong ngày. Ngày nay, những lời truyền miệng đó hầu như không còn nữa, nhưng thói quen uống trà của người Nhật Bản là không hề thay đổi.

Hớp ngụm trà cho một phút bình yên
Có lẽ ai cũng biết, trong trà có chứa hoạt chất cafein, có tác dụng kích thích hoạt động của não bộ, khiến đầu óc mình mẫn sảng khoái, đồng thời đẩy lùi cơn buồn ngủ, mang lại cảm giác tỉnh táo. Vì vậy, vào thời xưa, trà không chỉ được gọi bằng cái tên khác là “cỏ tỉnh giấc”, mà còn được sử dụng như một loại vũ khí chống lại cơn buồn ngủ khi ngồi thiền của các tăng nhân. Và loại trà chứa nhiều hoạt chất cafein nhất chính là lá trà non được thu hoạch vào độ tháng 5 đến tháng 7.

Trụ trà (Chabashira)

Trụ trà chính là cuống lá trà nổi lên giữa cốc trà sau khi pha. Nó cứ lửng lơ giữa cốc trà mà không chìm xuống đáy. Người ta rất hiếm khi thấy được trụ trà nên từ xưa, trụ trà này đã được xem như là điềm báo hỷ. Có rất nhiều lời đồn đại về trụ trà. Người thì bảo rằng nên uống cạn cốc trà trước khi bị người khác nhìn thấy, người thì lại bảo là bắt gặp trụ trà vào sáng sớm là điều may… Tuy nhiên, ngày nay, do sự xuất hiện ngày càng nhiều của các loại ấm trà có kèm dụng cụ lọc với mắt cá cực nhỏ, cộng với việc người ta cũng không còn cần loại lá trà có cuống nữa, nên trụ trà đã hầu như không còn được nhìn thấy.

Trà đóng chai

Có thể nói, loại trà gần gũi nhất với con người Nhật Bản ngày nay chính là các loại trà đóng chai  Sau sự ra đời vào năm 1990, tính đến năm 2010, ở Nhật đã có đến 45 công ty sản xuất trà đóng chai và cho ra đời hơn 241 sản phẩm. Cũng theo thống kê vào năm 2010,

lượng trà xanh đóng chai được sản xuất hàng năm là khoảng hai triệu hai trăm nghìn lít, tức mỗi người Nhật Bản tiêu thụ hơn 17 lít trà xanh mỗi năm. Vì vậy, các nhà sản xuất rất quan tâm đến cách thưởng thức trà, cũng như là mùi vị và mẫu mã của chai.

(Thông tin từ Hiệp hội công nghiệp nước uống Nhật Bản
– Japan Soft Drink Association)

Thức ăn sử dụng trà

Từ thời xưa, trà đã được người Nhật sử dụng như một nguyên liệu trong nấu ăn. Trong đó nổi tiếng với món “cơm trà dưa muối” (Ochatsuke). Về cơ bản, người ta sẽ cho một tí dưa cải muối hay mơ muối, cùng với tảo biển cắt nhỏ lên trên một bát cơm trắng, sau đó rót trà nóng vào rồi dùng thật nhanh. Tùy từng gia đình, cũng như tùy địa phương, người ta có thể cho thêm khoanh cá nướng lên trên rồi thưởng thức. Ngoài ra, còn có món “cơm trà” (Sahan), là cơm được nấu với nước trà và một ít muối. Hay món mì soba trà (Cha soba), được làm bằng cách trộn lẫn bột trà với bột soba. Tất cả những món kể trên đều là những món ăn vô cùng gần gũi với con người Nhật Bản.

Trà và Sushi

Lúc nào đi ăn ở quán sushi, chúng ta cũng được chuẩn bị cho một cốc trà to mà người trong nghề gọi là “Agari”, tức loại trà vừa mới được rang xong. Lý do khiến trà trở thành một thứ không thể thiếu khi thưởng thức món sushi là vì trong lá trà có chứa một loại chất polyphenol tên catechin, có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, cũng như tác dụng giải độc. Vậy nên có thể xem trà là vị thuốc phòng ngừa ngộ độc giúp ta có thể an tâm mà thưởng thức các loại thực phẩm cá sống trong bữa ăn.
(Tài liệu tham khảo: “Trà – vị thuốc ngon” [NXB Hokendounin])

Tác dụng của bã trà

Từ xưa, người Nhật đã chú ý đến tác dụng giảm trừ mùi hôi và diệt khuẩn có trong lá trà. Rải bã trà còn ướt ra chiếu tatami rồi dùng chổi quét, bã trà sẽ giữ lai cả các hạt bụi nhỏ, giúp quét nhà được sạch hơn. Bỏ bã trà đã sấy khô vào bình đựng rồi đặt vào trong tủ lạnh, tủ giày, sẽ có tác dụng tiêu diệt mùi hôi. Hay gói bã trà vào trong vải rồi đặt vào bồn tắm, ta sẽ có được bồn nước tắm trà xanh, có tác dụng chữa trị hiệu quả những căn bênh về da như bệnh nấm tay chân…

『にぽにか』2011年12月２日「日本人のライフスタイルとお茶」

(Hình ảnh sử dụng trong bài có khác với hình ảnh trong bài viết gốc)